Bir Yatırım Aracı Olarak Sanat

Sanat duygularımızı, düşüncelerimizi, hayal gücümüzü ya da toplumsal konuları ifade etmek için kullandığımız en güçlü araçlardan birisi. Yüzyıllardır resimler, heykeller, müzik ve diğer sanat eserleri ile güçlü duygusal bağlar kuruyor, sundukları estetik deneyim ile zenginleşmeye devam ediyoruz. Ancak günümüzde sanat sadece bir kültür ifadesi ya da duygusal deneyimden çok daha fazlasını ifade ediyor ve geniş iş fırsatlarına sahip alternatif bir varlık sınıfı olarak görülüyor. Sanat piyasasının büyüklüğü ve potansiyel getirileri, sanat eserlerini yatırım portföylerinin önemli ve kazançlı bir parçası haline getiriyor.

Bu yazıda sanatın bir yatırım aracı olarak sunduğu fırsatları ve avantajları ele alacak, bu heyecan verici dünyaya girmek için atılması gereken adımlardan bahsedeceğiz. Sanatın bir yatırım aracı olarak nasıl değerlendirilebileceğini ve nelere dikkat edilmesi gerektiğini keşfetmek için okumaya devam edin.

Dünyada ve Türkiye’de Sanat Piyasası

Son yıllarda dünyada giderek büyüyen sanat piyasası, yaşadığımız pandemi süreci ile birlikte belirsiz bir döneme girdi. Pandemi öncesi hacmine dönüşünün uzun süreceği beklenirken önemli bir kültürel ekonomist olan Dr. Clare McAndrew tarafından hazırlanan ve ArtBasel ile UBS tarafından yayınlanan The Art Market 2022 raporu, bu toparlanmanın beklenilenden daha kısa sürede gerçekleştiğini gösterdi. Rapora göre 2020'de son 10 yılın en büyük satış düşüşünü takiben küresel sanat pazarı 2021'de güçlü bir toparlanma gösterdi; bayiler ve müzayede evlerinin toplam sanat ve antika satışları 2020'ye göre %29 artışla tahmini 65,1 milyar dolara ulaştı. Bu rakam 2019 yılındaki 64,6 milyar dolarlık hacmi aşan bir artış anlamına geliyor. Rapor ayrıca koleksiyonerlerin sanat eseri alımlarına devam ettiğini, online satışların ve dijital sanatın popülerliğinin arttığını da gösteriyor. Değer bazında dünya çapındaki satışların %43'ünün gerçekleştiği ABD pazarı sanat piyasasında lider konumda yer alıyor. ABD’yi %20 ile Çin sanat pazarı ve %17 ile İngiltere sanat pazarı takip ediyor.

Dünya ile kıyasladığımızda Türkiye sanat piyasası henüz yolun çok başında görünmesine rağmen, büyümeye devam ediyor. Pandemi öncesinde müzayede, galeri, stüdyo ve yurt dışı satışları ile birlikte 300-350 milyon dolar seviyelerine ulaşan piyasanın önümüzdeki dönemde bu seviyenin üzerine çıkacağı öngörülüyor.

Bir Sanat Eserinin Yatırım Performansı Nasıl Ölçülür?

Bir sanat eserinin yatırım performansının ölçülmesi karmaşık bir süreçtir ve birçok faktöre bağlıdır. Sanat eserlerinin değeri talebe, sanatçının ününe ve ekonomik koşullara bağlı olarak değişebilir. Sanat yatırımı yaparken uzman danışmanlığı almak ve geçmiş verilere dayalı olarak karar vermek önemlidir. Aşağıda genel olarak sıraladığımız yöntemler karmaşık ve bazen sübjektif olabilen bu süreç hakkında size fikir verecektir:

Getiri Yüzdesi:Bir sanat eserinin yatırım getirisini bulmak için eserin başlangıç değeri ile sonraki bir değeri arasındaki farkın yüzdesini hesaplayabilirsiniz. Örneğin, bir eser 100 bin dolardan alındı ve sonra 150 bin dolara satıldıysa aradan geçen zamana göre getiri yüzdesini %50 olarak düşünebilirsiniz.
Karşılaştırmalı Değerleme: Bir eserin yatırım değerini benzer sanat eserlerinin satış fiyatlarına başvurarak ölçebilirsiniz. Aynı sanatçının veya aynı tarzdaki diğer eserlerin fiyatlarını karşılaştırarak yatırımınızın performansını değerlendirebilirsiniz.
Satış Verilerinin İncelenmesi:Sanat piyasasındaki satış verilerini inceleyerek benzer eserlerin nerede ve ne fiyatlarla satıldığını gözlemleyebilirsiniz. Böyle bir karşılaştırma yapmak hangi pazarlarda veya galerilerde en iyi sonuçların elde edildiğini belirlemenize de yardımcı olacaktır.
Sanat Endeksleri:Bazı finansal kuruluşlar ve sanat piyasası analistleri, sanat endeksleri oluşturur. Bu endeksler sanat piyasasının genel sağlığını ve performansını izlemek için önemli veriler sağlar.
Uzman Görüşleri: Sanat piyasası uzmanları, belirli bir sanatçının veya tarzın gelecekteki potansiyelini değerlendirebilir ve yatırım kararlarınız için yol gösterebilir. Böylece sanat piyasasına yeni girmiş olan ve gelecek vaat eden eserleri toplama fırsatı da yakalayabilirsiniz.
Sigorta Değeri: Sanat eserlerinin sigorta değeri sıklıkla eserin piyasa değerine dayanır. Bu nedenle sigorta değeri, eserinizi değerlemek için bir gösterge olabilir.

Sanata Yatırım Yapmanın Avantajları

Sanat, estetiği ve ekonomik değeri bir araya getiren benzersiz bir yatırım türü olarak giderek daha fazla kişinin ilgisini çekiyor. Geleneksel finansal araçlardan farklı olarak kendine has ve oldukça cazip avantajları bulunuyor. Şimdi bu avantajlara göz atalım:

Sanat yatırımları zaman içinde önemli getiriler sağlama potansiyeline sahiptir. Tarihsel veriler, belirli sanat eserlerinin değerinin önemli ölçüde arttığını ve yatırımcılara potansiyel sermaye kazancı sunduğunu gösteriyor.
Sanat yatırımı yapmanın en önemli avantajlarından birisi yatırımlarınızı çeşitlendirme olanağı sunmasıdır. Sanat yatırımları hisse senedi ve diğer emtialar gibi geleneksel finansal varlıkların dışında bir yatırım seçeneği sunar ve portföyünüzü çeşitlendirerek riskleri dağıtmanıza yardımcı olur.
Diğer yatırım seçeneklerinden farklı olarak sanat, estetik açıdan zevk alınabilen ve aynı zamanda potansiyel finansal değere sahip olan maddi bir varlıktır. Sanat eserlerine sahip olmak, koleksiyonu takdir etme ve sergileme fırsatı sağlar.
Sanat yatırımı yapmak sanat dünyasının bir parçası olmanıza, sergilere katılmanıza, sanatçılar ve koleksiyonerlerle etkileşim kurmanıza olanak tanır. Sosyal duruşunuzu güçlendirebilir ve sanat topluluğu içinde ağ oluşturma fırsatları sağlayabilir.
Ülkeye ve özel koşullara bağlı olarak sanata yatırım yapmanın vergi avantajları olabilir. Bir sanat eserini satın alırken veya satarken vergi indirimlerinden, muafiyetlerden veya avantajlı vergi uygulamalarından yararlanabilirsiniz.

Sanata Yatırım Yapmanın Zorlukları

Sanat eserlerine yatırım yaparken piyasa değişkenliği, özgünlük sorunları ve değerlemelerin öznel doğası gibi belirli riskleri de yönetmeniz gerekiyor. Bu nedenle herhangi bir sanat yatırımı kararı vermeden önce kapsamlı bir araştırma yapmanız, sanat profesyonellerinden danışmanlık almanız ve risk toleransınızı hesaba katmanız büyük önem taşıyor. Sanat yatırımı yaparken karşılaşabileceğiniz dezavantajları şöyle sıralayabiliriz:

Sanat eserlerinin değerlemesi, öznel ve karmaşık bir süreçtir. Bir eserin değeri, sanatçının ünü, eserin tarihi, durumu ve talep gibi birçok faktöre bağlıdır. Bu nedenle, doğru bir değerleme yapmak zor olabilir.
Sanat yatırımı yaparken işlem masraflarını ve komisyonları da dikkate almanız gerekir. Galerilere, müzayede evlerine veya aracılara ödenen bu masraflar, yatırım getirisini azaltabilir.
Sanat eserlerini korumak ve bakımını yapmak maliyetli olabilir. Özellikle büyük eserler veya nadir materyaller içeren eserlerin bakımı ve sigortası önemlidir.
Sanat eserleri likit değildir, yani hızlıca nakde çevrilemezler. Bir sanat eserini satmak zaman alabilir ve beklenmedik bir finansal ihtiyacınızı beklediğiniz kadar hızlı karşılamayabilir.
Sanat piyasası, sahtecilik ve sahte eserlerle mücadele etmek zorundadır. Bu nedenle, sahte eserleri tespit etmek ve eserleri güvenilir kaynaklardan satın almak önemlidir.
Sanat dünyası özellikle çağdaş sanat ya da dijital sanat, modaya ve trendlere tabidir. Bugünün popüler sanatçısı veya tarzı, yarın aynı ilgiyi görmeyebilir. Uzman değilseniz uzun vadeli trendleri yakalamakta zorlanabilirsiniz.

Dünyanın Önde Gelen Sanat Yatırımcıları

Şaşırabilirsiniz ama dünyanın en ikonik sanat eserlerinden bazıları müzelerde ya da sanat galerilerinde değil iş adamlarına, şirketlere, sanatçılara ait özel sanat koleksiyonlarında bulunuyor. Popüler kültürün önemli figürleri de sanat yatırımlarıyla dikkat çekiyor. Madonna’nın 100 milyon dolar, Beyoncé ve Jay-Z’nin 70 milyon dolar, Leonardo DiCaprio’nun 10 milyon dolar üzerinde değere sahip koleksiyonlara sahip oldukları biliniyor. Şimdi gelin dünyada yatırım değeri en yüksek sanat koleksiyonlarına sahip ilk beş isme göz atalım.

Ezra ve David Nahmad

Sanat piyasasında büyük bir oyuncu olarak tanınan ve yıllar içinde pek çok önemli sanat eserini toplayan Nahmad ailesinin sahip olduğu koleksiyon yaklaşık 3 milyar dolar değerinde. Aile genellikle empresyonistleri ve modern sanat eserlerini topluyor. Ellerindeki en önemli eser yaklaşık 900 milyon dolar değerinde olan Picasso’nun Jacqueline tablosu.

David Geffen

Müzik, sinema ve televizyon dünyasının önde gelen isimlerinden birisi olan David Geffen yaklaşık 2,3 milyar dolarlık bir sanat koleksiyonuna sahip. Genellikle yüzyıl ortası Amerikalı sanatçıların eserlerini topluyor ve çok kârlı satışlar yapmasıyla tanınıyor. 2016 yılında Willem de Kooning ve Pollock'un eserlerini yarım milyar dolara, Jackson Pollock'un 5 Numaralı Tablosunu 140 milyon dolar gibi büyük bir fiyata sattı.

Eli Broad ve Edythe Broad

Eli Broad ve Edythe Broad çifti aralarında Jasper Johns, Roy Lichtenstein, Barbara Kruger ve Yayoi Kusuma'nın da bulunduğu 200 sanatçının 2.000'den fazla eserinden oluşan 2,2 milyar dolar değerinde bir sanat koleksiyona sahip. Savaş sonrası ve çağdaş sanat eserlerini toplamalarıyla biliniyorlar.

Philip Niarchos

Yunan asıllı iş adamının koleksiyonun önemli bir kısmı babası Stavros Niarchos’dan miras kalmış. Niarchos’un yıllar içinde büyütmeyi başardığı koleksiyonun değeri bugün 2,2 milyar dolara ulaşmış durumda. Van Gogh'un Otoportresi de bu kapsamlı koleksiyonun bir parçası.

Paul Allen

Microsoft'un eski kurucu ortağı Paul Allen tutkulu bir sanat koleksiyoncusu olarak biliniyor. 26 yıla yayılan özel koleksiyonu Botticelli, McArthur Binion, Vincent van Gogh ve daha birçok sanatçının ikonik eserlerini içeriyordu. 2022 yılında tüm koleksiyonunu Christie's müzayedesinde 1,6 milyar doların üzerinde bir değerle sattı ve müzayede tarihinin tek sahipli en büyük satışını yaparak tarihe geçti.

Dünyanın En Önemli Sanat Fuarları

Sanat fuarları sanat dünyasının canlılığını sürdürmek, sanatçıları desteklemek, yeni eserlerin keşfedilmesine olanak tanımak ve sanatın daha geniş bir izleyici kitlesi tarafından erişilebilir olmasını sağlamak gibi birçok önemli işlevi yerine getiriyor.

Dünyanın en prestijli sanat fuarlarından ilki hiç şüphesiz Art Basel. Modern ve çağdaş sanatın önde gelen eserlerinin sergilendiği fuar; Basel, Miami Beach ve Hong Kong olmak üzere üç şehirde düzenleniyor.

Bir diğer önemli sanat fuarı ise Londra, New York ve Los Angeles’te düzenlenen Frieze Art Fair. Fuar, çağdaş sanatı ve yeni sanatçıları tanıtmak için önemli bir platform olma özelliğine sahip. Her beş yılda bir Almanya'nın Kassel şehrinde düzenlenen Documente ise dünyanın farklı köşelerinden gelen sanatçıların katılımıyla düzenleniyor. Her yıl New York'ta düzenlenen bir çağdaş sanat fuarı olan The Armory Show’da ise modern ve çağdaş sanatın önde gelen galerileri ellerindeki eserleri sergiliyor.

Fotoğraf sanatına odaklanan Paris Photo, alanında dünyanın en önemli fuarlarından birisi olarak kabul ediliyor. London Art Fair her yıl belirli bir tema veya konsept etrafında düzenlenen birçok özel sergiye ev sahipliği yapıyor. Orta Doğu’nun en önemli sanat fuarlarından biri olan Art Dubai ise modern ve çağdaş sanatın yanı sıra Orta Doğu sanatına da odaklanıyor.

Türkiye’nin En Önemli Sanat Fuarları

Türkiye’de sanat fuarı dendiğinde akla ilk gelen organizasyon, etkisi ve kapsayıcılığı ile Contemporary İstanbul oluyor. İlk olarak 2006 yılında düzenlenen fuar, yerel ve uluslararası sanatçıları, galerileri ve koleksiyonerleri bir araya getiriyor. Resim, heykel, fotoğraf, video sanatı, enstalasyon sanatı, performans sanatı gibi farklı sanat disiplinlerini içeren Contemporary İstanbul, yerel ve uluslararası partnerlerle çoklu iş birlikleri yaparak bölgemizdeki sanatın geleceğine yön veriyor.

Dünyanın ve Türkiye’nin önde gelen galerilerinin bir çoğunun katılımıyla gerçekleşen ve her yıl düzenlenen Artweeks ise sanatçıları ve izleyicileri bir araya getirerek sanatı erişilebilir kılmayı hedef alıyor.

Antika ve sanatı bir araya getiren İAAF İstanbul, plastik ve görsel sanatlara odaklanan İAAF Bodrum’un yanı sıra İstanbul Art Contact ve Ankara’da düzenlenen Artankara ülkemizin diğer sanat fuarları arasında bulunuyor.

Sanat Yatırımı Yapmaya Nasıl ve Nereden Başlanır?

Eskiden sanat eserlerine başarılı bir şekilde yatırım yapmak için gereken bilgi, beceri ve ilgiye yalnızca belirli kişilerin sahip olduğuna dair bir inanç vardı. Bu klişe, çok uzun bir süre boyunca sanat dünyasına erişimi yalnızca belirli bir sınıfa, eğitim düzeyine ve ekonomik duruma sahip olanlarla sınırladı. Neyse ki sanat piyasası giderek daha kapsayıcı hale geliyor ve farklı fiyat noktalarında daha geniş bir eser yelpazesine erişmeyi mümkün kılıyor. Bu durum artık bütçenizin düşük olması halinde bile sanata erişmenize ve yatırım yapmanıza olanak sağlıyor. Çokça araştırma, detaylı planlama ve doğru satış kanalları üzerinden siz de sanat yatırımı yapmaya hemen başlayabilirsiniz.

Sanat eserleri hem birincil hem de ikincil pazarlar üzerinden satılıyor. Bir sanat eserini doğrudan sanatçıdan ya da galeriden satın almak birincil pazarda satın aldığınızı gösteriyor. Aynı sanat eserinin ilk satışından sonra piyasadaki her hareketi ikincil pazar olarak değerlendiriliyor.

Henüz tecrübesi olmayan ama hevesli bir yatırımcıysanız sanat yatırımı yapmaya müzayedelere katılarak başlayabilirsiniz. Özellikle pandemi sonrasında Türkiye’de ve dünyada sayıları giderek artan çevrimiçi müzayedelerde ya da küçük müzayede evlerinde daha az bilinen sanat eserlerine ulaşabilir, piyasanın genel işleyişi hakkında bilgi sahibi olabilir, belirlediğiniz bütçe dahilinde ilk sanat eserinizi satın alabilirsiniz.

Eser satın almak için bir diğer seçenek de sanat galerileridir. Pek çok sanat galerisi birincil pazardır. Galeriler, bir küratörün değerli olabileceğini düşündüğü bir sanat eseri seçkisini potansiyel alıcıların beğenisine sunar.

Sanat fuarları da yatırımcıların doğrudan sanatçıdan ürün almasına olanak tanır ve gelecek vaat eden sanatçıları bulmanızı sağlar.

Sanat Yatırımı Yapmak İsteyenler İçin İpuçları

Yatırım potansiyeli çok önemli olsa da sanat eseri toplamak tutku ve özveri gerektirir. Aynı zamanda yaşayacağınız en ödüllendirici ve zenginleştirici deneyimlerden biri olabilir. Sanat dünyasına adım atmak için size ilham vereceğini umduğumuz ip uçlarını aşağıda bulabilirsiniz:

Sevdiğiniz şeyle başlayın.

Sanat eserleri toplamak maddi bir yatırım olduğu kadar manevi olarak da sizi zenginleştiren, estetik değerlerinizi geliştiren bir yolculuktur. Neyin moda olduğu veya başkalarının ne düşündüğü konusunda endişelenmeyin. Koleksiyonunuz benzersiz zevkinizin ve duyarlılığınızın bir yansıması olmalıdır. Size hitap eden sanatçıları, renkleri, stilleri ve temaları belirleyin ve toplamaya başlayın.

Kendinizi geliştirin.

Sanat eserlerini satın almaya başlamadan önce sanat dünyası hakkında kendinizi eğitmek için zaman ayırın. Farklı tarzlar, akımlar ve ilginizi çeken sanatçılar hakkında bilgi edinin, pazar trendlerini öğrenin. Yeterli bilgi birikimi ve araştırma kabiliyeti bilinçli kararlar vermenize yardımcı olur, maliyetli hatalar yapmanızın önüne geçer.

Galerileri ve müzeleri ziyaret edin, sanat fuarlarına ve müzayedelere katılın.

İlham almanın ve bilgi birikiminizi artırmanın en iyi yollarından biri galerileri ve müzeleri ziyaret etmektir. Araştırmaktan ve soru sormaktan çekinmeyin. Sanat fuarları ve müzayedeler yeni sanatçıları keşfetmek, trendleri takip etmek ve piyasayı anlamak için önemli fırsatlar sunar. Göz atmak, sorular sormak ve fiyatları karşılaştırmak için zaman ayırın.

Bütçenizi düşünün.

Sanat koleksiyoneri olmak maliyeti yüksek bir yatırım şekli olarak görünse de mütevazi sayılabilecek bütçelerle de sanat yatırımı dünyasına adım atabilirsiniz. Öncelikle kendinize uygun bir bütçe belirleyin ve ona sadık kalın. Pazarlık yapmaktan korkmayın ancak sanatçıya ve galeriye her zaman saygılı olun.

Koleksiyonunuza dikkat edin.

İlk parçalarınızı aldıktan sonra onlara iyi baktığınızdan emin olun. Bunları güvenli ve uygun bir şekilde sergileyin ve güneş ışığından, nemden ve zararlılardan koruyun.

Diğer koleksiyoncularla iletişime geçin.

Sanat kulüplerine üye olmak, etkinliklere katılmak ve diğer koleksiyoncularla iletişimde olmak bilginizi genişletmenin, sanat camiasından bilgilere erişmenin ve yeni sanatçılar keşfetmenin etkili bir yoludur.

Genç sanatçıları destekleyin.

Genç sanatçıları desteklemek hem yeni yetenekleri keşfetmenizi hem de sanat dünyasının gelişip büyümesine destek olmanızı sağlar. Gelecek vaat eden ve potansiyel gösteren genç sanatçılara yatırım yapmayı önemseyin.

Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. İşbu blog sayfası aracılığı ile sunulan tavsiyelere dayanarak alınan/alınacak yatırım kararlarının ve yapılan/yapılacak alım satım vb. işlemlerinden ve bu işlemlerin olası neticelerinden Türkiye Finans Katılım Bankası AŞ herhangi bir surette sorumlu değildir.