“Borsa günü yükselişle kapattı.”, “Borsada devre kesici uygulandı!”, “Borsa İstanbul’da rekor işlem hacmi!..” Haber kanallarında, ekonomi bültenlerinde, bazen de etrafımızdaki kişilerden duyduğumuz bu cümleler, anlaşılması zor kısaltmalar ve kırmızı ve yeşil oklarla ekranlarda akıp giden veriler pek çoğumuza son derece karmaşık ya da sadece meraklısının ilgileneceği bilgiler gibi gelebilir. Oysa dünya ekonomik sisteminin önemli bir parçası olan bu hareketlilik, günlük yaşamımızın pek çok alanını da etkiliyor. Bu etkileri anlayabilmek ve analiz edebilmek için borsa hakkında bilinmesi gereken temel bilgileri, borsa terimlerini ve anlamlarını sizin için bir araya getirdik.
Borsa Nedir?
Borsaları genel olarak altın, döviz, hisse senedi gibi emtia ve menkul değerlerin alınıp satıldığı bir pazaryeri olarak tanımlayabiliriz. Kurumsallaşmaya başlaması 18. yüzyılda gerçekleşse de aslında borsaların tarihi neredeyse ticaretin tarihi kadar eskidir. Organize ve denetimli bir yapı olan borsada, alım-satım işlemleri arz-talep ilişkisine dayanır, alıcılar ve satıcılar yüz yüze gelmez, işlemler aracı kurumlar aracılığı ile yürütülür.
Borsa, çok sayıda menkul kıymet alıcısı ve satıcısının buluşmasına, etkileşime girmesine ve işlem yapmasına izin verir ve ekonomi için bir barometre işlevi görür. Hisse senedi, fon, emtia alıp satmak isteyen yüzbinlerce piyasa katılımcısını bir araya getirdiği için adil fiyatlandırma uygulamaları ve işlemlerde şeffaflık sağlar.
Borsada yatırımcı olarak dünyanın her yerindeki halka açık şirketlerin hisse senetlerini satın alabilir, uzun vadede hissedar olarak kâr payı elde edebilir ya da al-sat işlemi yaparak yatırım getirisi elde edebilirsiniz.
Borsada Al-Sat Mantığı Neye Göre İşler?
Al- sat işlemleri ile borsadan kazanç elde etmek şüphesiz en çok bilgi ve tecrübe gerektiren yöntemdir. Temel mantığını piyasaları günlük ve hatta anlık olarak takip etmek, politik ve ekonomik gelişmeler ışığında doğru teknik analizler yaparak doğru zamanda alım-satım işlemi yapmak oluşturur.
Teknik analiz yapmak geçmişteki fiyat hareketlerine bakarak gelecek fiyatları takip edebilme becerisidir. Al-sat mantığı ile gelir elde etmek isteyen yatırımcıların riske atabilecekleri tutarı, durmaları gereken noktayı önceden belirlemeleri ve belirledikleri sınırın ötesine geçmemeleri önemlidir.
Borsada Nasıl İşlem Yapılır?
Borsada işlem yapmak için öncelikle SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) lisansına sahip finansal kurumlarda açabileceğiniz bir yatırım hesabına sahip olmanız gerekir. Eğer Türkiye Finans müşterisiyseniz hesabınızı İnternet ve Mobil Şube üzerinden kolayca açabilirsiniz.
Borsa yatırım işlemlerinizi aracı kurumlar üzerinden ya da
TFXTarget gibi piyasaları takip ederek hisse senedi, kıymetli maden, yatırım fonu, kira sertifikası alım-satımı yapmanıza olanak sağlayan uygulamalar kullanarak gerçekleştirebilirsiniz.
Borsaya Girmek için Gerekli Şartlar Nelerdir?
Yatırım hesabına sahip olan herkes borsada işlem yapabilir. Burada kritik öneme sahip olan nokta; risk sınırlarınızı bilmeniz, yatırımınızı şansa bırakmamanız, yapacağınız işlemlerle ilgili piyasaları takip etmeniz, yatırım araçlarınızı olumlu ya da olumsuz etkileyebilecek faktörleri analiz edebilmeniz ve gerekirse borsa ve yatırım hakkında eğitimler alarak doğru adımları atacak beceriyi elde etmeniz olacaktır.
Borsada Yatırım Yapmak İsteyenlere Öneriler
- Borsayı çabuk para kazanmanız gereken bir oyun alanı olarak değil, uzun vadede riski düşük olan bir yatırım alanı olarak görmelisiniz.
- Borsa, bir yatırımcı olarak kendinizi de eğitebileceğiniz özel bir alandır. Yatırım kararlarınızı vermeden önce en temelden başlayarak borsa hakkında gerekli eğitimleri almanızı öneririz. İnternet üzerinden konu ile ilgili eğitim fırsatı sunan pek çok platforma ulaşabilirsiniz.
- Yatırım yaparken spekülasyonlardan, sosyal medya üzerinden verilen yatırım tavsiyelerinden uzak durun.
- Ani yükselişlerden etkilenmeyin, hızlı düşüşler nedeniyle panik olmayın. Yatırımlarınızı duygusal ve tepkisel kararlardan uzak durarak bilgi ve analiz odaklı yönlendirin.
- Risk sınırlarınızı iyi belirleyin ve dışına çıkmayın.
- Yumurtalarınızı tek sepete koymayın, yatırımlarınızı çeşitlendirin. Bu sizi fiyat dalgalanmalarına karşı daha dirençli kılacaktır.
Borsaya
TFXTarget ile Adım Atabilirsiniz!
Türkiye Finans’ın yatırımcılar için geliştirdiği TFXTarget ile hem BIST hem de dünya piyasalarında yatırım fonu alım-satımı yapabilir, dünyanın dev şirketlerinin hissedarı olabilirsiniz. Dünyayı cebinize getiren TFXTarget platformunda, otomotivden teknolojiye birçok alanda dünyanın önde gelen şirketlerine ait hisse senedi ve yatırım fonu alım-satım işlemlerinizi, ilgili piyasaların açık olduğu saatlerde kolaylıkla gerçekleştirebilirsiniz. Bunun için tek yapmanız gereken, işlem yapmak istediğiniz para biriminde bir yatırım hesabı açmak.
Döviz, kıymetli maden, yurt içi ve yurt dışı hisse senedi ve yatırım fonu alım satım işlemlerinin yanı sıra kira sertifikası işlemlerinizi de rahatlıkla gerçekleştirebileceğiniz TFXTarget, her yaştan her kesimden yatırımcının kolaylıkla işlem yapmasını sağlayan kullanıcı dostu özelliklere sahiptir.
TFXTarget platformuna başvuruda bulunmak için buradaki linki kullanabilirsiniz.
Borsa Terimleri Sözlüğü
Açığa Satış
Sahip olunmayan menkul kıymetlerin ödünç alınmak sureti ile satılması işlemidir. Açığa satış yöntemi hisselerin düşüşe geçeceğini düşünen yatırımcılar tarafından kullanılır. Alıcı ödünç alma işlemi ile hisseleri yüksek fiyattan satıp düşük fiyattan yerine koymayı ve kâr elde etmeyi amaçlar.
Aracı Kuruluş
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından borsada işlem yapmasına yetki verilen bankalar ve aracı kurumlara verilen isimdir.
Arbitraj
Fiyat farklarından yararlanmak amacıyla farklı pazarlarda para, kıymetli maden, tahvil ve hisse senedi alıp satma işlemidir. Arbitraj yapmak için birden fazla piyasada hesap sahibi olmanız gerekir. Arbitraj işleminde takip önemlidir. Bir piyasadan düşük fiyata satın alınan ürün, yüksek fiyata sahip olan başka bir piyasada satılır.
Baz Fiyat
Bir hisse senedinin seans içinde işlem görebileceği üst ve alt fiyat limitlerinin ve fiyat adımlarının belirlenmesine esas teşkil eden fiyattır. Baz fiyat bir önceki güne ait kapanış fiyatı ile belirlenir.
Bid
Bir alıcının bir hisse için ödemeye hazır olduğu en yüksek fiyat teklifidir.
Birincil Piyasalar
Devlet veya halka arz edilen anonim şirketler tarafından ihraç edilen tahvil ve hisse senedi gibi menkul kıymetlerin ilk elden satışa sunulduğu piyasalardır.
Broker
Broker, başka bir taraf adına finansal işlemler düzenleyen ve yürüten bağımsız bir kişi veya kuruma verilen isimdir. Broker yaptığı işlemler üzerinden komisyon elde ederek kazanç sağlar.
Dealer
Kendi adına hisse senedi alım-satımı yapan kişi ya da kuruma verilen isimdir.
Devre Kesici
Yatırımcıların belirli bir sınırı aşan fiyat dalgalanmalarından olumsuz etkilenmemesi ve piyasayı analiz etmeleri amacıyla kısa bir süre için işlemlerin durdurulmasıdır.
Endeks
Borsada işlem gören hisse senedi fiyat ve getirilerinin, bütünsel ve sektörel bazda performanslarının ölçülmesi amacıyla oluşturulan veridir. Borsa endeksleri, hisselerdeki fiyat hareketlerinden yola çıkılarak borsanın genel trendlerinin belirlenmesinde kullanılır. Endeksin fiyatı, endeks içindeki hisselerin değer kazanıp kaybetmelerine göre oluşur. Örnek vermek gerekirse BIST 100 Endeksi, Borsa İstanbul’da en yüksek işlem hacmine sahip 100 hisse senedinin performansını ölçmek için kullanılır.
Günlük Emir
Girildiği işlem gününün sonuna kadar geçerli olan emirlerdir. Piyasa kapanana kadar eşleşme sağlanmazsa, sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir.
Hisse Senedi
Anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan ve anonim ortaklığın sermayesine belirli bir katılma payını temsil eden kıymetli evraktır. Bir şirketin anaparasının eş değer parçalarından biri olan hisse senetleri, ortaklara sahip oldukları hisse senedi oranına göre kâr payı alma, oy hakkına sahip olma gibi olanaklar sunar.
İlk Halka Arz
Özel bir şirketin hisselerini, çağrı ve ilan yoluyla halkın satın alımına açması ve borsada işlem görmeye başlatması sürecidir.
İkincil Piyasa
Daha önce ihraç edilmiş ve halihazırda birincil piyasada işlem gören menkul kıymetlerin alınıp satıldığı piyasalardır.
Kâr Marjı
Bir şirketin elde ettiği kârın gelirine bölünmesiyle elde edilen orandır. Satışlar ve giderler üzerinden belirlenir. Kâr marjı şirketin mali durumu hakkında genel bir bilgi vermesi açısından önem taşır.
Kâr Payı
Borsada işlem gören şirketlerin dönem içinde elde ettikleri kârdan, mevcut ortakların pay alma hakkıdır. Kâr payı, hissedarların sahip oldukları hisse senedi oranına göre hesaplanarak, nakit ve/veya hisse senedi şeklinde dağıtılabilir.
Katılım Endeksi
Borsa İstanbul’da Katılım Bankacılığı prensiplerine uygun olarak işlem gören hisse senetlerinden oluşan borsa endeksidir.
Limit Emri
Alım-satım işlemlerine yönelik fiyat sınırı getirilmiş olan emirlerdir. Alım işlemi için girilen fiyattan veya ondan daha düşük fiyat seviyesinden, satım işlemleri için ise girilen fiyattan veya ondan yüksek fiyat seviyesinden emir oluşturulabilir.
Lot
Hisse senedi işlem birimidir. Bir (1) lot, bir (1) adet hisse senedini ifade eder.
Portföy
Portföy, gerçek ve tüzel kişilerin yatırım yapmak amacıyla sahip olduğu fonlar, hisse senetleri, tahviller, nakit ve nakit benzeri finansal yatırımlarının toplam değeridir.
