Gelir düzeyimiz, yaşam ve tüketim alışkanlıklarımız birbirinden farklı olsa da kazandığımız parayı ve sahip olduğumuz varlıkları nasıl idare ettiğimiz, bütçemizi nasıl yönettiğimiz hepimiz için büyük önem taşır. Harcamalarımızı gelirimize göre yönetebilmek, tasarruf alışkanlığımızı geliştirmek, yatırım ile ilgili doğru kararlar vermek çok genç yaşlardan, temel eğitim döneminden başlayarak edinmemiz gereken bir bilinç ve bilgi birikimi gerektirir.
Bireysel olarak sahip olduğumuz bu becerinin, aile yaşamından başlayarak toplumun genelini olumlu etkileyecek bir kazanım olduğunu söylemek hiç de iddialı bir yaklaşım olmaz. Gelirlerimiz, birikimlerimiz ve yatırımlarımızla ilgili konularda daha akıllıca kararlar almamız ya da hatalar yapmamız ise finansal okuryazarlık düzeyimizle ilgilidir. Finansal okuryazarlık dünyanın her yerinde üzerinde çok çalışma yapılmış, eğitim programları hazırlanmış bir konu. Gelin biz de bu önemli konuya biraz daha yakından bakalım!
Finansal Okuryazarlık Nedir?
Finansal okuryazarlık, bireyin mali kaynaklarını hem finansal refahını sağlayacak şekilde hem de sürdürülebilir yöntemlerle yönetecek bilgi birikimine sahip olması olarak tanımlanabilir. Bütçemizi en doğru şekilde yönetmek ve bilgi temelli kararlar alabilmek için geliştirmemiz gereken olumlu davranış modelleri de finansal okuryazarlığın ayrılmaz bir parçasıdır.
Finansal okuryazarlık finansal eğitim ile sağlanır. Finansal okuryazarlık eğitimi sayesinde bütçemizle ilgili farkındalığımızı artırabilir, harcamalarımız ve tasarruflarımız için bilinçli seçimler yapabilir, riskleri ve fırsatları ayırt etmeyi öğrenebiliriz. En önemlisi ekonominin hareketli döngüsünü günlük yaşamımız içinde daha rahat anlayabilir, sayıları giderek artan finans ve yatırım araçları hakkında bilgi edinecek kaynaklara ulaşma becerisi edinebiliriz. Bilgiye erişmeyi, anlamayı ve analiz etmeyi öğrenmek finansal okuryazarlığımızı daha sürdürülebilir bir çerçevede kullanmamızı sağlar.
Finansal Okuryazarlık Neden Önemlidir?
Finansal okuryazarlık finansal bilgi ile tutum ve davranışlarımızın bir bütünüdür. Günlük yaşamımızı sürdürmek için okuryazar olmamız ne kadar önemliyse, gelirimizi ve kaynaklarımızı yönetmek için finansal okuryazar olmamız da o kadar önem taşır. Bu açıdan baktığımızda finansal okuryazarlığın temel yaşam becerilerinden biri olduğunu söyleyebiliriz. Bu beceri küçük bir öğrenci bütçesini yönetmekten, ailenin geleceği için alınacak yatırım kararlarına kadar her alanda finansal sistemin avantajlarından yararlanmamızı ve aksaklıklarından korunmamızı sağlar. Bireyler olarak sahip olduğumuz finansal okuryazarlık bilincinin toplumu dönüştürücü bir etkisi olacağını da yadsıyamayız
Finansal Okuryazar Olmanın Avantajları Nelerdir?
- Finansal okuryazarlık finansal bilgi ile tutum ve davranışlarımızın bir bütünüdür. Günlük yaşamımızı sürdürmek için okuryazar olmamız ne kadar önemliyse, gelirimizi ve kaynaklarımızı yönetmek için finansal okuryazar olmamız da o kadar önem taşır. Bu açıdan baktığımızda finansal okuryazarlığın temel yaşam becerilerinden biri olduğunu söyleyebiliriz. Bu beceri küçük bir öğrenci bütçesini yönetmekten, ailenin geleceği için alınacak yatırım kararlarına kadar her alanda finansal sistemin avantajlarından yararlanmamızı ve aksaklıklarından korunmamızı sağlar. Bireyler olarak sahip olduğumuz finansal okuryazarlık bilincinin toplumu dönüştürücü bir etkisi olacağını da yadsıyamayız
- Gelir durumumuz ne olursa olsun hepimiz finansal kararlar vermek, seçimler yapmak zorunda kalırız. Sevdiğimiz ayakkabıyı almak için para biriktirmek ya da kredi kartı ile satın almak bile bir finansal tercihtir. Finansal okuryazar olmak, gelir-gider dengemizi korumak için yaşam standartlarımızı kısa ve uzun vadeli etkileyen kararları daha doğru almamızı sağlar.
- Bütçemizi nasıl yöneteceğimizi bilmek ekonomik krizlere karşı direncimizi artırır.
- Finansal okuryazarlık, beraberinde doğru finansal davranışlar getirir. Faturaları zamanında ödeme, gelirimize göre bütçe oluşturma, acil ihtiyaçlar için kaynak ayırma gibi doğru tüketici davranışları finansal okuryazarlık ile doğru orantılıdır.
- Finansal okuryazar olmak, giderek çeşitlenen finansal ürünler ve yatırım araçları hakkında bilgi alma, bilgiyi doğru değerlendirme yetimizi, risk ve getiri dengesini analiz etme becerimizi artırır.
- Finansal okuryazarlık, borç ödeme kapasitemizi doğru hesaplamamıza ve daha gerçeğe uygun borçlanma kararı almamıza yardımcı olur.
- Finansal okuryazarlık tasarruf etme disiplinini de beraberinde getirir.
Finansal Okuryazarlık için Temel Kavramlar?
Gelir: Kişinin, ailenin ya da ticari kurumun belirli zamanlarda, belirli kaynaklardan elde ettiği ücret, getiri, kira ve benzer şekillerdeki paradır.
Gider: Kişinin, ailenin ya da ticari kurumun belli bir iş, ürün, hizmet ya da gelecekte elde edeceği değerler için yaptığı harcamadır.
Bütçe: Gelir, gider ve düzenli ödemelerin dengelenmesi için oluşturulan ve takip edilen verilerdir.
Bütçe Planlaması: Para yönetiminin günlük, haftalık, aylık ve yıllık dönemlere göre bölünerek, gelir ve giderlerin farkında olunarak planlanması işlemidir.
Tasarruf : Harcanabilir kişisel gelirden kişisel tüketim harcamaları çıkarıldıktan sonra kalan kısımdır.
İhtiyaç: İnsan yaşamı için gerekli olan ve yokluğunda sıkıntı çekilen koşul ya da maddelerdir. İhtiyaçlar sonsuzdur ancak genel olarak zorunlu ihtiyaçlar ve lüks ihtiyaçlar olarak iki gruba ayrılabilir.
İhtiyaç Yönetimi: Temel ihtiyaçlarla lüks ihtiyaçların birbirinden ayırt edilmesi, ihtiyaçların kategorize edilmesi, temel ihtiyaçların doğru zamanda ve şekilde karşılanması için gerekli olan planlama becerisidir.
Borç: Şahıslardan ya da kurumlardan geri verilmek üzere alınan ve belirli vadede ödenmesi gereken paradır.
Borç Yönetimi: İhtiyaç dışı harcamalar, gereksiz kredi kartı kullanımı gibi borç oluşturabilecek etkenleri ayırt edebilme, borcun gerekli olduğu durumlarda ise borç kaynakları, ödeme zamanı, ödeme miktarı gibi verileri doğru analiz etme ve planlama becerisidir.
Finansal Araçlar: Gelecekteki nakit giriş ve çıkışlarını etkileyen ve nakit hareketleri üzerindeki sahipliği ifade eden, fon temini ya da riskten korunma amaçlı olarak geliştirilen hisse senedi, tahvil, kira sertifikaları, gayrimenkul sertifikaları, emeklilik fonları gibi yatırım araçlarıdır.
Yatırım : Getiri sağlamak amacıyla belirli bir kaynağın veya birikimlerin belirli vadelerde yatırım araçlarına bağlanmasıdır.
Finansal Okuryazar Olmak için Ne Yapmak Lazım?
Finansal okuryazar olmak yolunda ilk adımı kendinizi tanıyarak atabilir, birkaç basit soruyla finansal okuryazarlık seviyenizi anlayabilirsiniz:
- Bütçe planı yapıyor musunuz?
- Faturalarınızı ve borçlarınızı düzenli ödüyor musunuz?
- Alışveriş yaparken fayda ve değer analizi yapabiliyor musunuz?
- Geleceğiniz ya da beklenmedik durumlar için kendinizi güvenceye alacak adımlar atabiliyor musunuz?
- Ekonomi haberlerini takip etmekte, anlatılanları anlamakta zorlanıyor musunuz?
Bu sorulara yanıt vermekte zorlanıyorsanız hemen bugünden başlayarak kendinizi eğitmeye başlayabilirsiniz.
Finansal okuryazarlık ile ilgili bir farkındalığınızın olması, edineceğiniz bilginin hayatınıza katacağı değeri anlamanız açısından çok önemli. Size finansal okuryazarlıkla ilgili temel bilgileri verecek kitapları okuyarak internet üzerinde çokça bulacağınız kaynaklardan yararlanarak işe başlayabilirsiniz. Ekonomi haberlerini daha dikkatli takip etmek, anlamadığınız kavramları ya da terimleri araştırıp öğrenmek konu ile ilgili vizyonunuzu daha da geliştirecektir.
Kişisel çabalarınızın yanı sıra size nitelikli finansal okuryazarlık sertifikası kazandıracak eğitimlere de katılabilirsiniz. Çeşitli kurumlar, üniversiteler ve sivil toplum örgütleri tarafından hazırlanan ve verilen bu eğitimler ihtiyacınız olan temel kavramların yanı sıra, size bütçenizi yönetmeyi, risk analizi yapmayı, tasarruflarınızı değerlendirmenin yollarını öğretecektir.
Finansal Okuryazarlık Eğitimi Nasıl Alınır?
Bugün başta sivil toplum kuruluşları olmak üzere, pek çok kurum, online eğitim platformları ve üniversiteler finansal okuryazarlık sertifikası eğitimleri düzenliyor. İnternet üzerinden yapacağınız basit bir araştırmayla hepsi hakkında detaylı bilgilere ulaşmanız mümkün.
Finansal okuryazarlığın gelişmesi için geliştirilen özel projeler arasında en dikkat çekenlerden birisi T.C. Merkez Bankası tarafından hazırlanan
“Herkes için Ekonomi” platformu. Hemen her yaşa ve bilgi düzeyine uygun içeriklere sahip olan web sitesi, paranın tarihçesinden para politikalarına ve cebimizdeki paraya, enflasyondan genel ekonomi bilgilerine kadar birçok konuda keyifli ve bilgilendirici video içerikler, grafikler sunuyor.
Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği (FODER)’in web sitesinde de finansal okuryazarlık eğitimleri, konu ile ilgili kitaplar, araştırmalar gibi çok sayıda içeriğe ulaşabilir, finansal okuryazar olmak için yol haritanızı belirleyebilirsiniz.
Konu ile ilgili bir diğer önemli proje de uzun zamandır devam eden, UNDP ve Habitat Derneği ortaklığında yürütülen
“Paramı Yönetebiliyorum” eğitim programı. Proje kapsamında gençler başta olmak üzere farklı segmentlere yönelik finansal okuryazarlık ve bütçe yönetimi eğitimleri veriliyor.
Finansal Okuryazar Olmak İsteyen Kişiler Nelere Dikkat Etmelidir?
- Gelirimizin sınırlı, ihtiyaçlarımızın ise sonsuz olduğunun farkında olmalı, harcamalarımızı doğru analiz etmeliyiz.
- Gelir-gider dengesi ancak tutarlı bir bütçe planı ile sağlanabilir. Beklentilerimize göre günlük, haftalık, aylık ve yıllık bütçe planı yapmayı alışkanlık haline getirmeliyiz.
- Kazandığımızdan daha fazla harcamamalı, gereksiz borçlanmalardan kaçınmalıyız.
- Risklerimizi doğru hesaplama becerisine sahip olmalıyız.
- Gelirimizin bir kısmını tasarrufa ayırmalıyız.
- Finansal planlarımızı gerçekçi bir yaklaşımla hazırlamalıyız.
- Hane içindeki bütün bireylerin yaşları ölçüsünde bilgi sahibi olmalarını ve bütçe planına dahil edilmelerini sağlamalıyız.
- Karmaşık gibi görünmesine rağmen ekonominin, elimize geçen paradan market harcamalarımıza, eğitim masraflarımızdan ödediğimiz aidatlara kadar hayatımızın her alanını etkileyen bir bilim olduğunun farkında olmalı, gelişmeleri ve analizleri takip etmeli ve anlamak için çaba göstermeliyiz.
