Eminiz siz de son zamanlarda NFT terimini pek çok kez duydunuz. Kripto dünyası ile ilgilenenlerin yakından takip ettiği ancak pek çoğumuz için bilinmezliğini koruyan, anlamakta zorlandığımız, belki de şüphe ile yaklaştığımız bu kavram giderek artan biçimde hayatımızda yer alacak gibi görünüyor. O zaman bize de tüm dünyayı etkisi altına alan NFT’nin ne olduğunu, ne işe yaradığını, nasıl alınıp satılabileceğini öğrenmek düşüyor.
NFT’nin Açılımı Nedir?
NFT’nin açılımı olan
“Non-fungible token”,
“takas edilemez, dönüştürülemez jeton” anlamına geliyor. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi ve TDK’nın birlikte yürüttükleri çalışma ile terimin Türkçe karşılığının “Nitelikli Fikri Tapu” olmasına karar verildi.
NFT Nedir?
NFT teknik olarak bir dijital dosyanın benzersiz ve dönüştürülemez olduğunu onaylayan, blok zinciri adını verdiğimiz dijital defterlerde depolanan bir veri birimidir. Tam da bu noktada
“dönüştürülemez” kavramı üzerinde biraz durmamız gerekiyor. 100 TL değerinde bir banknot iki adet 50 TL’ye ya da 10 adet 10 TL’ye dönüştürülebilir, yani birbirinin yerine ikame edilebilir. Bütün para birimleri ve kripto paralar dönüştürülebilir varlıklardır. Ancak binlerce kopyası olsa bile bir sanat eserinin orijinalini ya da on binlerce kere basılmış bir kitabın yazarı tarafından imzalanmış ilk baskısını aynı türden bir değerle eşit olarak takas etmenize imkân yoktur. Dijital anlamda benzersiz ve dönüştürülemeyen bir varlık olan her bir NFT de türünün tek örneğidir.
NFT’ler satış işleminin doğrulandığı ve kayıt altına alındığı blok zinciri teknolojisi ile el değiştirebilir. El değiştirme sürecinin blok zincirde takip edilebilir olması NFT’nin benzersiz sahiplik haklarını kodlar ve sahiplik sertifikası yerine geçer.
NFT Nasıl Popüler Oldu?
Aslında 2014’ten beri var olan NFT'ler, 2017 yılında Ethereum ağını kullanan blok zinciri tabanlı bir oyun olan CryptoKitties'in piyasaya sürülmesiyle popüler olmaya başladı. Oyuncuların sanal kediler üreterek sahiplenmelerini ve takas etmelerini sağlayan CryptoKitties kısa sürede büyük bir ivme yakaladı ve tüm Ethereum işlemlerinin yüzde 12’sini oluşturdu. Tek bir kripto kedinin bile yaklaşık 600 ETH değere ulaşması NFT’ler hakkında farkındalığı olağanüstü derecede artırdı. Kripto para yatırımları arttıkça, dijital varlıkların çevrimiçi alınıp satılması yatırımcıların ilgisini giderek daha fazla çekmeye başladı. NFT’ler bir sonraki büyük sıçramayı 2021 yılında yaşadı.
NFT’ler Ne İşe Yarar?
Pek çoğumuzu NFT dünyası ile tanıştıran olay Twitter'ın yaratıcısı Jack Dorsey'in ilk tweetini NFT’ye çevirerek 2,9 milyon dolara satması oldu. Bu olay NFT’lerin kullanım alanlarının aslında ne kadar geniş, hatta neredeyse sınırsız olduğunun da bir göstergesi. Dudak uçuklatan fiyatlara alıcı bulan NFT’lerin hepsi sanat eseri değil. Teknik olarak hemen her şey NFT’ye dönüştürülebilir ve alıcı bulabilir.
Günümüz piyasasında yaygın olarak kullanılan NFT türlerine kısaca göz atalım:
Sanat
Sanat hiç şüphesiz en popüler ve en çok satan NFT türlerinden birisi. Pek çok sanatçı resimlerini, dijital sanat ürünlerini, video sanat eserlerini NFT olarak satmaya başladı. Bunda sistemin sağladığı ekonomik avantajlarında önemli etkisi var. Satış anlaşmalarının blok zinciri üzerinden gerçekleşmesi sanatçının telif haklarının korunmasını da sağlıyor. Eser el değiştirdikçe sanatçı da kazanmaya devam ediyor.
Müzik
Yapım şirketlerinin ve dijital müzik dinleme platformlarının uyguladıkları telif politikaları müzisyenlerin de NFT dünyasına yönelmesine neden oldu. Kings of Leon, Grimes, Steve Aoki gibi pek çok müzisyen ve grup NFT eserleriyle önemli satışlar yaparak bu alanda büyük bir dönüşüm başlattılar. Bir albüm ya da şarkıya hemen her dijital platformdan ulaşmak yerine NFT’sini satın almayı, çok sevdiğiniz bir sanatçının imzalı eserine sahip olmak gibi düşünebilirsiniz. NFT’ler müzisyenlere, eserlerinin haklarını her aşamada takip edebilmelerine olanak sağladığı için büyük önem taşıyor.
Video Oyunları ve Oyun İçi İçerikler
Video oyunları, avatarlar, karakterler gibi indirilebilir içerikler NFT dünyasında çok özel bir yere sahip. Oyun oynarken kazanç elde etmenin de önünü açan NFT oyunları, NFT'lerin bir oyun içinde takas edilmesini, oluşturulmasını ve kullanılmasını sağlamak için akıllı sözleşmeler oluşturur. Oyun içindeki avatarınız ve oynarken bulacağınız öğeler de NFT olabilir. NFT'lerinizi diğer oyuncularla takas edebilir ya da satabilir ve gelir elde edebilirsiniz. Oyun içi NFT'lerin toplanmasına dayanan oyunların en bilinen örneği fenomen haline gelen CryptoKitties’dir.
Koleksiyon Öğeleri
NFT’ler tıpkı biriktirdiğimiz futbolcu kartları gibi dijital ticaret kartları olarak satılabilir ve koleksiyon olarak saklanabilir. NFT’nin ilk kullanımlarından olan CryptoKitties ile başlayan ve giderek daha da popüler hale gelen koleksiyon ürünleri arasında milyonlarca dolara alıcı bulan CryptoPunks, Mutant Ape Yacht Club gibi örnekler bulunuyor. Koleksiyon parçalarının değeri sahip oldukları özelliklerin nadirliği oranında artıyor.
Büyük Spor Anları
Spor tarihinin en özel, en unutulmaz anları da NFT’lere dönüşüyor ve inanılmaz fiyatlara alıcı bulabiliyor. Geçtiğimiz yıl insanlar NBA NFT’lerini satın almak ve takas etmek için 230 milyon dolardan fazla harcadı. Oyunun kaderini değiştiren sayılar, zafere taşıyan smaçlar, futbol kulüplerinin tarihlerindeki ikonik anlar hem sporcular hem de kulüpler için yeni bir gelir kapısı oluşturacak gibi görünüyor.
Sanal Moda
Moda dünyası ve NFT’ler pek çoğumuz için birbirine uzak kavramlar gibi görünse de gelecekte bu bakış açımız değişecek gibi görünüyor. Üstelik moda dünyasının NFT ile ilişkisi sadece sanal giysiler ve ayakkabılarla sınırlı kalmıyor. İkonik İtalyan modaevi Gucci’nin Alessandro Michele ile birlikte hayata geçirdiği ve Aria koleksiyonundan ilham alan dört dakikalık kısa film NFT’si Christie’s müzayedesinde 25 milyon dolara satıldı. Louis Vuitton ise oyuncuların Vivienne bebek evinde maceralar yaşayacağı “Louis the Game” adlı oyununu tanıtarak moda ve teknolojiyi birleştirdi. Macera, 10 tanesi popüler NFT sanatçısı Beeple’a ait olan 30 gizli NFT’yi bulmayı hedefliyor.
Çeşitli Çevrimiçi Öğeler
Söz konusu olan NFT olunca kategorilerin ve sınırların bir önemi kalmıyor. Hikâyesi olan her şey NFT olma potansiyeli taşıyor. Tıpkı Jack Dorsey’in yaptığı gibi iz bırakan tweetler, Facebook durumları, Snapchat hikâyeleri ya da TikTok videoları NFT’ye dönüştürülebilir ve satılabilir. NFT’lerin gelecekte tıbbi kayıtların saklanmasından, etkinlik biletlerine kadar hayatımızın pek çok alanında kullanılacağı da öngörülüyor.
Gerçek Dünya Varlıkları
Bu noktaya kadar, NFT'lerin yalnızca dijital ve sanal varlıklarla ilişkili olduğunu düşünüyor olabilirsiniz. Ancak NFT'lerin gerçek dünya varlıklarıyla ilgili uygulamaları da bulunuyor. Gerçek Dünya Varlığı NFT’leri (rwANFT) fiziksel bir nesnenin sanal sahipliğini belirten bir belirteçtir ve tıpkı dijital NFT'ler gibi mülkiyeti kanıtlamanın yanı sıra yasal garanti, sigorta, uygulanabilirlik ve buna benzer sözleşmeler oluşturur. rwANFT'ler, belirteçler taklit edilemediğinden ve dijital defter dolandırıcılığını önlemek için şeffaflık sağladığından ekstra bir güvenlik katmanına sahiptir.
NFT Nasıl Yapılır?
NFT basmak ya da mint olarak adlandırılan NFT oluşturma işlemi aslında bazı temel adımları izlemeniz gereken basit bir süreçtir. Basit bir GIF’den karmaşık bir sanat eserine kadar hemen her şeyi NFT’ye dönüştürebilir ve satışa çıkarabilirsiniz. NFT satın almak için gerekli olan ön hazırlık süreçleri NFT oluşturmak için de geçerlidir. Bu nedenle atmanız gereken ilk adımlar bir kripto cüzdan oluşturmak, bir NFT pazaryerinde hesap açmak ve bu ikisini birbirine bağlamak olacaktır. Bu işlem yaptığınız satış bedelinin hesabınıza aktarılmasını sağlayacaktır.
Sonraki aşamalarda NFT’ye dönüştürmek istediğiniz dosyalarınızı satış platformuna yükledikçe her birinin özellikleri ile ilgili formları doldurmanız, NFT’nize isim vermeniz, satış bedelini ve türünü belirlemeniz gerekecektir. Bu bilgileri tamamladıktan sonra NFT’nizin oluşturulması için komut verebilir ve listelenmesini sağlayabilirsiniz. Bu süreçler her pazaryerinde ufak tefek farklılıklar gösterse de temel olarak birbirine çok benzer.
NFT’nizin fiyatını belirlerken benzer NFT’lerin ortalama fiyatını baz alabilir, sahip olduğu benzersiz özelliklere ya da sunduğu faydalara göre fiyatlandırma yapabilirsiniz. İlk kez NFT satacak kişilerin ortalama fiyatlar üzerinden değerleme yapması en doğru yaklaşım olacaktır.
Satış için karar vermeniz gereken bir diğer nokta da satış biçimi olacaktır. NFT’nizi dilerseniz sabit bir fiyatla satışa koyabilir dilerseniz açık artırma yöntemini seçebilirsiniz.
Kripto cüzdanınızı kurun
NFT satın almak için öncelikle kripto para sahibi olmanız gerekiyor çünkü satış işlemleri ağırlıklı olarak Ethereum üzerinden yapılıyor. Kripto cüzdanları geleneksel bankacılık işlemlerindeki hesap cüzdanlarına benzetebilirsiniz. Kripto cüzdanınızı kripto para pazar yerlerinde ya da MetaMask gibi platformlar üzerinden oluşturabilirsiniz.
Ethereum satın alın
Ethereum satın alma işlemini kredi kartınız ya da banka hesabınız ile yine platformlar üzerinden yapabilir ya da başka bir cüzdandan kullanacağınız cüzdana aktarabilirsiniz.
NFT pazaryerinde hesap açın
NFT alım ve satım işlemleri OpenSea, Nifty Gateway, Super Rare gibi pazaryerleri üzerinden gerçekleştirilir. Bu platformlarda işlem yapabilmek için bir hesap açmanız ve cüzdanınızı bu hesaba bağlamanız gerekir.
Bütün bu aşamaları tamamladıktan sonra NFT dünyasına hızlı bir giriş yapabilir, listelenmiş ürünleri inceleyebilir, açık artırmalara katılabilir ve NFT satın alabilirsiniz.
NFT Teknolojisi Neden Önemli?
NFT teknolojisi tüketim malları, spor, perakende gibi küresel sektörlere müşterileriyle etkileşim kurma biçimlerini değiştirmeleri, mevcut ürünlerinin değerini artırmaları, yeni pazarlara girmeleri ve yeni iş modelleri bulmaları için birçok fırsat sunuyor. Bugüne kadar daha çok dijital sanatlar, müzik ve oyun endüstrisi içinde popülerlik kazanmış olsa da çok yakın bir gelecekte tedarik zinciri, lojistik gibi pek çok kurumsal segmentte de önem kazanacağı düşünülüyor.
Blok zinciri ve NFT teknolojilerini farklı ve önemli kılan üç temel özelliği şöyle sıralayabiliriz:
Özgünlük Kanıtı
Blok zinciri, NFT'lerin özgünlüğü hakkındaki meta verileri de kaydeder. NFT'lerin kopyalanamamasının, çoğaltılamamasının ve bir başkasıyla değiştirilememesinin ana nedeni budur.
Aktarılabilirlik
NFT’ler alınıp satılabilir ya da dijital cüzdanlarda saklanabilir.
Bu özellikler sayesinde yakın bir gelecekte NFT’lerin tapular, üniversite dereceleri, profesyonel lisanslar, etkinlik biletleri ve şu anda kağıt üzerinde yaşayan sayısız diğer sözleşmenin sahipliğini izlemek için kullanıldığını görmemiz mümkün.
NFT ve Dijital Sanat İlişkisi
Dijital sanat, üretim sürecinde dijital teknolojilerin kullanıldığı bir sanat kategorisidir. Dijital sanat örnekleri arasında fotoğraflar, animasyonlar, dijital resimler, çizimler ve illüstrasyonlar ve videolar yer alır. Sanat piyasalarında her zaman daha az yer bulan dijital sanat ürünlerinin kaderinin, NFT’lerle bambaşka bir yola girdiğini söylemek mümkün.
Çağdaş sanat piyasasında bir koleksiyoncu bir sanat eseri satın aldığında eserin orijinallik sertifikasına da sahip olur. Dijital sanat eserlerinin kolayca kopyalanabilir olmaları, orijinal bir dijital sanat eserini reprodüksiyonundan ayırmanın neredeyse imkânsız olması koleksiyonerlerin dijital sanata yatırım yapmalarının önünde bir engel oluşturuyordu.
NFT'ler dijital sanatı, değerli bir varlık ve koleksiyonluk bir meta olarak haline getirecek alt yapıyı sunarak dijital sanat piyasasının değişiminde önemli bir rol oynadı. Mülkiyetin belli olması, kopyalanmasının imkansız olması öncelikle sanat yatırımcılarının bakış açısını değiştirdi. Dijital sanatın ticaretine ve koleksiyonuna odaklanan küresel bir sanat piyasasının doğmasına neden oldu.
Yerli ve Yabancı NFT Örnekleri
NFT dünyası, doğası gereği son derece dinamik ve değişken verilere sahip. Bugün listeleri alt üst eden ve zirveye yerleşen eserlerin kısa bir süre sonra alt sıralara indiğini görmek mümkün. Şimdi, 2022 yılının ikinci çeyreği itibarıyla en yüksek satış değerine sahip ilk beş NFT’ye bir göz atalım. Listenin zirvesinde ise Türk dijital tasarımcı ve kripto sanatçısı Murat Pak iki çalışmasıyla yer alıyor.
The Merge
Bugüne kadar satışı yapılan en yüksek bedelli NFT, Murat Pak’ın The Merge adını verdiği projesi oldu. Toplamda 91,8 milyon dolar değere ulaşan The Merge, 28.893 koleksiyoncuya satılan 312.686 parçadan oluşuyor. The Merge koleksiyonuna ilişkin her şey projeye ilgi gösteren koleksiyonerler ile kontrat aşamasında sistem üzerinde üretildi. Siyah arka planda üç büyük beyaz kütleden oluşan eserde, alıcılar ne kadar çok NFT biriktirirse kitleleri de o kadar büyük oluyor. The Merge, birden fazla kişiye satılmış olması nedeniyle tartışma yaratsa da oluşturduğu değer bakımından en pahalı NFT olarak kabul ediliyor
Everydays: The First 5000 Days
NFT dendiğinde akla ilk gelen isimlerden birisi hiç şüphesiz eserlerinde Beeple adını kullanan Mike Winkelman. Beeple’ın Everydays – The First 5000 Days isimli NFT kolajı şimdiye kadar tek bir kişiye satılan en pahalı NFT olma özelliğini taşıyor. Eser, sanatçının 2007 Mayıs ayından başlayarak atlamadan her gün yaptığı 5000 resimden oluşuyor. Everydays – The First 5000 Days, 2021 yılında Christie's Müzayede Evi’nde gerçekleştirilen ve 100 dolardan başlayan açık artırmada 69 milyon dolara alıcı buldu.
Clock
56 milyon dolarlık fiyatı ile en pahalı NFT’ler arasında yer alan Clock, içeriği ve amacıyla farklı bir yapıya sahip. The Merge gibi bir Murat Pak projesi olan NFT, tartışmalı bir şekilde tutuklanan Julian Assange’ın savunması için para toplamak amacıyla oluşturuldu. Eser Assange’ın tutuklanmasından bu yana geçen günleri gösteriyor. Elde edilen gelirin tamamı Assange’ın savunmasını destekleyen Wau Holland Vakfı’na gönderildi.
Human One
Beeple tarafından tasarlanan Human One, dijital/fiziksel bir sanat eseri. 2021 yılında Christie's Müzayede Evi’nde düzenlenen açık artırmada 28,9 milyon dolarlık rekor bir fiyata satıldı. Human One’ı benzersiz kılan özelliklerinden birisi resmin zamanla değişmesi. Eserin mülkiyeti artık Beeple'a ait olmasa da sanatçı erişimi elinde tutuyor ve sürekli olarak eserini güncelleyebiliyor. NFT’de zaman içinde değişen farklı arka planlarda yürüyen bir astronot tasvir ediyor.
CryptoPunk#5822
Larva Labs tarafından geliştirilen CryptoPunks, Ethereum blok zincirinde yer alan 10 bin görüntüden oluşuyor. Her bir görüntü yüzlerce özellik listesinden rastgele oluşturuluyor. Bu da satın aldığınız ve benzeri olmayan CryptoPunk türünün tek sahibi olduğunuz anlamına geliyor. Oluşturulan CryptoPunk serilerinde maymunlar, uzaylılar, zombiler gibi farklı türler bulunuyor.
Şimdiye kadar satılan en pahalı CryptoPunk unvanı ise 23 milyon dolarlık astronomik fiyat etiketiyle CryptoPunk #5822’ye ait. Bu kadar pahalı olmasının en önemli nedenleri koleksiyondaki sadece dokuz uzaylıdan biri olması ve yine nadir özelliklerden birisi olan bandanaya sahip olması.
